Trao đổi về thời hạn hoãn phiên tòa và quyết định hoãn phiên tòa dân sự

Điều 233 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015 quy định:

          "1. Hội đồng xét xử quyết định hoãn phiên tòa trong các trường hợp quy định tại khoản 2 Điều 56, khoản 2 Điều 62, khoản 2 Điều 84, Điều 227, khoản 2 Điều 229, khoản 2 Điều 230, khoản 2 Điều 231 và Điều 241 của Bộ luật này. Thời hạn hoãn phiên tòa là không quá 01 tháng, đối với phiên tòa xét xử vụ án theo thủ tục rút gọn là không quá 15 ngày, kể từ ngày ra quyết định hoãn phiên tòa.

          2. Quyết định hoãn phiên tòa phải có các nội dung chính sau đây:

          a) Ngày, tháng, năm ra quyết định;

          b) Tên Tòa án và họ, tên những người tiến hành tố tụng;

          c) Vụ án được đưa ra xét xử;  

          d) Lý do của việc hoãn phiên tòa; 

          đ) Thời gian, địa điểm mở lại phiên tòa.

          3. Quyết định hoãn phiên tòa phải được chủ tọa phiên tòa thay mặt Hội đồng xét xử ký tên và thông báo công khai tại phiên tòa; đối với người vắng mặt thì Tòa án gửi ngay cho họ quyết định đó, đồng thời gửi cho Viện kiểm sát cùng cấp.

          4. Trường hợp sau khi hoãn phiên tòa mà Tòa án không thể mở lại phiên tòa đúng thời gian, địa điểm mở lại phiên tòa ghi trong quyết định hoãn phiên tòa thì Tòa án phải thông báo ngay cho Viện kiểm sát cùng cấp và những người tham gia tố tụng về thời gian, địa điểm mở lại phiên tòa".

          Theo khoản 3 Điều 233 Bộ luật Tố tụng dân sự (BLTTDS) năm 2015 quy định: “Quyết định hoãn phiên toà phải được chủ toạ phiên toà thay mặt Hội đồng xét xử ký tên và thông báo công khai tại phiên tòa..".

Như vậy, thời điểm ban hành quyết định hoãn phiên toà diễn ra tại phiên tòa (sau khi mở phiên tòa); về vấn đề này, hiện có các quan điểm khác nhau.

          Quan điểm thứ nhất: Quy định hiện hành là phù hợp, hoãn phiên tòa cần phải được thực hiện tại phiên tòa, sau khi mở phiên tòa xét xử theo khoản 3 Điều 233 Bộ luật Tố tụng dân sựnăm 2015, không có điều luật nào quy định Tòa án được hoãn phiên tòa trước khi mở phiên tòa. Sau khi đã mở phiên toà Hội đồng xét xử xem xét lý do và xét thấy không thể tiếp tục xét xử được nữa mới phải hoãn phiên toà.Trong trường hợp xét xử tập thể và đảm bảo chế độ xét xử sơ thẩm, phúc thẩm thì những vấn đề phát sinh sau đó sẽ phải do Hội đồng xét xử quyết định, kể cả việc hoãn phiên tòa. Hoãn phiên tòa là một trong những quy định chung về thủ tục tố tụng tại phiên tòa nên cần phải được thực hiện tại phiên tòa. Về nguyên tắc, chỉ khi phiên toà được mở thì Toà án mới xác định chính xác được có căn cứ hoãn hay không; sau khi khai mạc phiên tòa, chủ tọa phiên tòa hỏi ý kiến những người tham gia tố tụng có mặt, sau đó Hội đồng xét xử thảo luận và quyết định hoãn phiên tòa. Có như vậy mới thể hiện việc ban hành quyết định hoãn phiên tòa là đảm bảo khách quan, đúng đắn. Ngoài ra, quy định thời điểm hoãn phiên tòa được xác định xảy ra ở phần thủ tục bắt đầu phiên toà còn nhằm phân biệt với các trường hợp tạm đình chỉ giải quyết vụ án, tạm ngừng phiên tòa.

          Quan điểm thứ hai: Thời điểm ban hành quyết định hoãn phiên tòa cần phải được sửa đổi theo hướng gồm cả trước và sau khi mở phiên tòa xét xử. Với quy định của pháp luật hiện hành thì thời điểm ban hành quyết định hoãn phiên tòa theo ý kiến thứ nhất là đảm bảo về mặt nguyên tắc, đúng quy định của pháp luật về trình tự, thủ tục.

Tuy nhiên, trong thực tiễn áp dụng, quy định hiện hành chưa phù hợp với các tình huống thực tế phát sinh. Có những trường hợp sau khi ban hành quyết định đưa vụ án ra xét xử, ấn định ngày, giờ, tháng, năm, địa điểm mở phiên tòa thì mới phát sinh căn cứ hoãn phiên tòa.

          Ví dụ: Trường hợp anh A khởi kiện ra Tòa án yêu cầu xin ly hôn, tranh chấp nuôi con chung với chị B. Sau khi hòa giải 02 bên đương sự không thống nhất được việc giải quyết toàn bộ vụ án, Tòa án ra quyết định đưa vụ án ra xét xử theo Điều 220 của BLTTDS, quyết định đã được Tòa án tống đạt hợp lệ cho anh A và chị B. Nhưng do sự kiện bất khả kháng xảy ra trước ngày Tòa án mở phiên tòa (anh A bị ốm nặng phải nhập viện để điều trị) nên không thể có mặt tại phiên tòa theo giấy triệu tập của Tòa án. Anh A đã thông báo cho Tòa án biết, không thể có mặt để tham gia phiên tòa (kèm theo các tài liệu xác định lý do vắng mặt).

          Ngoài ra, còn có nhiều trường hợp trong thực tiễn đương sự thông báo trước là sẽ không đến phiên toà vào ngày, giờ theo quyết định đưa vụ án ra xét xử hoặc theo giấy triệu tập người đại diện của họ, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự có việc đột xuất không tham gia xét xử được và có đơn đề nghị hoãn phiên tòa.

          Theo cá nhân tôi, đối với các trường hợp trên thì cần phải hoãn phiên tòa theo quy định tại khoản 1 Điều 227 BLTTDS. Nếu không thể xét xử được theo đúng thời gian đã dự kiến mà Tòa án vẫn mở phiên tòa để ban hành quyết định hoãn phiên tòa thì không hợp lý và vô hình trung mang tính hình thức, lãng phí thời gian, công sức của những người tiến hành tố tụng và những người tham gia tố tụng. 

          Chính vì quy định hiện hành không dự liệu và đề cập đến cách thức và hướng giải quyết của vấn đề ban hành quyết định hoãn trước khi mở phiên tòa nên khi có trường hợp phát sinh đều quy về cách giải quyết mở phiên tòa rồi mới ban hành quyết định hoãn phiên tòa. Do đó, đây là một bất cập cần được nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung Điều 233 BLTHDS năm 2015 để việc ra quyết định hoãn phiên tòa phù hợp, sát với thực tiễn hơn.  

          Về thẩm quyền hoãn phiên tòa, khoản 1 Điều 233 BLTTDS năm 2015 quy định: Hội đồng xét xử quyết định hoãn phiên tòa trong các trường hợp quy định tại khoản 2 Điều 56, khoản 2 Điều 62, khoản 2 Điều 84, Điều 227, khoản 2 Điều 229, khoản 2 Điều 230, khoản 2 Điều 231 và Điều 241 của Bộ luật tố tụng dân sự.

Vì thời điểm quyết định hoãn phiên tòa chỉ xảy ra khi đã mở phiên tòa và trong phần thủ tục bắt đầu phiên tòa nên thẩm quyền ban hành quyết định hoãn phiên tòa chỉ thuộc về Hội đồng xét xử.Thẩm quyền ban hành quyết định hoãn phiên tòa sẽthay đổi bởi việc xác định thời điểm quyết định hoãn phiên tòa, do đó cũng sẽ có cácquan điểm khác nhau:

          Quan điểm thứ nhất: Giữ nguyên thẩm quyền thuộc về Hội đồng xét xử theo khoản 3 Điều 233 BLTTDS;

          Quan điểm thứ hai: Bổ sung thêm trường hợp trao quyền cho Thẩm phán thụ lý, giải vụ án được quyết định hoãn phiên tòa trong thời điểm trước khi mở phiên tòa.

          Từ phân tích nêu trên đề xuất

          Với những vướng mắc, khó khăn trong thực tiễn áp dụng như trên, tôi đề xuất cần có sự sửa đổi, bổ sung các quy định về trường hợp hoãn trước khi mở phiên tòa như sau:

          Cần quy định cho phép Thẩm phán được phân công là chủ tọa phiên tòa tiến hành xem xét, quyết định việc ban hành quyết định hoãn phiên tòa trước thời điểm mở phiên tòa khi phát sinh một trong những điều kiện: Thuộc trường hợp bắt buộc phải hoãn phiên tòa theo quy định tại khoản 1 Điều 227, khoản 2 Điều 296 BLTTDS năm 2015 và khi phát sinh sự kiện bất khả kháng hoặc trở ngại khách quan dẫn đến việc đương sự vắng mặt lần thứ nhất.