Tìm hiểu quy định mới về áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc

Ngày 13⁄11⁄2020, Quốc hội khóa XIV, kỳ họp thứ 10 đã thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012 (Luật XLVPHC) có hiệu lực kể từ ngày 01/01/2022, trong đó quy định các điểm mới liên quan đến áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc (CSCNBB), cụ thể như sau:

1. Về đối tượng, điều kiện áp dụng:

Theo quy định tại khoản 1 Điều 96 Luật XLVPHC năm 2012 quy định áp dụng biện pháp đưa vào CSCNBB là biện pháp xử lý hành chính áp dụng đối với người nghiện ma túy từ đủ 18 tuổi trở lên đã bị áp dụng biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn mà vẫn còn nghiện hoặc chưa bị áp dụng biện pháp này nhưng không có nơi cư trú ổn định. Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật XLVPHC đã sửa đổi quy định nêu trên theo hướng không quy định cụ thể đối tượng bị áp dụng biện pháp đưa vào CSCNBB mà dẫn chiếu đến Luật Phòng, chống ma túy. Cụ thể, khoản 1 Điều 96 được sửa đổi như sau: “Người nghiện ma túy từ đủ 18 tuổi trở lên thuộc trường hợp bị áp dụng biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc theo quy định của Luật phòng chống ma túy”.
          Một trong những điểm mới nổi bật liên quan đến vấn đề xử lý vi phạm hành chính đối với người nghiện ma túy tại Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật XLVPHC là quy định về điều kiện áp dụng biện pháp đưa vào CSCNBB. Theo quy định của khoản 1 Điều 96 Luật XLVPHC, người nghiện ma túy có nơi cư trú ổn định phải trải qua biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn trước khi áp dụng biện pháp đưa vào CSCNBB. Trong khi đó, đối với người nghiện ma túy không có nơi cư trú ổn định thì sẽ không phải trải qua biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn mà áp dụng ngay biện pháp đưa vào CSCNBB. Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật XLVPHC đã bỏ quy định áp dụng biện pháp “tiền đề” giáo dục tại xã, phường, thị trấn trước khi áp dụng biện pháp đưa vào CSCNBB đối với đối tượng là người nghiện ma túy có nơi cư trú ổn định. Quy định mới này đồng nghĩa với việc sẽ không còn sự phân biệt giữa người nghiện ma túy có nơi cư trú ổn định và người nghiện ma túy không có nơi cư trú ổn định. Tất cả các đối tượng nêu trên, nếu có đủ các điều kiện theo quy định của Luật sẽ bị áp dụng ngay biện pháp đưa vào CSCNBB.

2. Về trình tự lập hồ sơ

- Theo quy định tại Điều 103 Luật XLVPHC năm 2012 thì sau khi hoàn thành việc lập hồ sơ, cơ quan lập hồ sơ phải thông báo cho người bị đề nghị áp dụng hoặc đại diện của họ về việc lập hồ sơ. Những người này có quyền đọc hồ sơ và ghi chép các nội dung cần thiết trong thời hạn 05 ngày, kể từ ngày nhận được thông báo. Sau khi người bị áp dụng hoặc người đại diện hợp pháp của họ đọc xong hồ sơ thì hồ sơ được gửi cho Trưởng phòng tư pháp cấp huyện.

Tuy nhiên theo quy định của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật XLVPHC thì thời hạn đọc hồ sơ của người bị đề nghị áp dụng là 03 ngày làm việc, kể từ ngày nhận được thông báo. Đồng thời bãi bỏ việc chuyển hồ sơ cho Trưởng phòng tư pháp cấp huyện. Vì vậy Phòng tư pháp sẽ không có trách nhiệm kiểm tra tính pháp lý của hồ sơ mà cơ quan nào lập hồ sơ thì phải chịu trách nhiệm về tính pháp lý của hồ sơ đề nghị (Điều 103 Luật XLVPHC đã sửa đổi, bổ sung).

- Theo quy định tại khoản 1 Điều 104 Luật XLVPHC năm 2012 thì trong thời hạn 07 ngày, kể từ ngày nhận được hồ sơ, Trưởng phòng Lao động thương binh và xã hội huyện quyết định việc chuyển hồ sơ đề nghị Tòa án cấp huyện áp dụng biện pháp đưa vào CSCNBB, trường hợp hồ sơ chưa đầy đủ thì giao cơ quan đã lập hồ sơ tiếp tục thu thập tài liệu bổ sung hồ sơ.

Tuy nhiên theo quy định của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật XLVPHC đã quy định cụ thể, chi tiết và rút ngắn hơn về thời hạn khi xem xét, giải quyết hồ sơ, cụ thể sửa đổi như sau: Trong thời hạn 01 ngày làm việc, kể từ ngày hết thời hạn đọc hồ sơ … Công an cấp huyện, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã gửi hồ sơ cho Trưởng phòng Lao động thương binh và xã hội huyện. Trong thời hạn 02 ngày làm việc, kể từ ngày nhận được hồ sơ, Trưởng phòng Lao động thương binh và xã hội cấp huyện quyết định chuyển hồ sơ, đề nghị Tòa án cấp huyện áp dụng biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc. Trường hợp hồ sơ chưa đầy đủ thì Trưởng phòng Lao động thương binh và xã hội huyện chuyển lại cơ quan đã lập hồ sơ để bổ sung hồ sơ, thời hạn bổ sung là 02 ngày làm việc, kể từ ngày nhận lại hồ sơ. Trong thời hạn 02 ngày làm việc, kể từ ngày nhận được hồ sơ bổ sung, Trưởng phòng Lao động thương binh và xã hội huyện quyết định việc chuyển hồ sơ đề nghị Tòa án huyện áp dụng biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc.

         Như vậy theo quy định của Luật XLVPHC năm 2012 thì thời hạn Trưởng phòng Lao động thương binh và xã hội huyện quyết định chuyển hồ sơ, đề nghị Tòa án áp dụng biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc là 07 ngày, nhưng theo quy định của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật XLVPHC thì chỉ có 02 ngày làm việc. Đồng thời Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật XLVPHC quy định cụ thể về thời hạn bổ sung hồ sơ là 02 ngày làm việc, trong khi đó Luật XLVPHC năm 2012 không quy định nội dung này.    
       Quy định nêu trên cũng nhằm giải quyết thực trạng hiện nay, các cơ quan gặp rất nhiều vướng mắc khi thực hiện thủ tục áp dụng biện pháp đưa vào CSCNBB do thủ tục theo Luật XLVPHC phải trải qua rất nhiều bước, hồ sơ phải chuyển qua nhiều cơ quan khác nhau trước khi chuyển sang Tòa án nhân dân cấp huyện để xem xét, quyết định áp dụng, thời hạn nghiên cứu hồ sơ kéo dài. Do vậy, việc sửa đổi, bổ sung các quy định nhằm đơn giản hóa thủ tục, rút ngắn tối đa các mốc thời gian thực hiện các công việc liên quan đến trình tự, thủ tục áp dụng biện pháp đưa vào CSCNBB nói riêng và các biện pháp xử lý hành chính nói chung tại Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật XLVPHC sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho cơ quan, người có thẩm quyền áp dụng các biện pháp này.