Đình Đọ Xá, nơi thành lập Chi bộ Đảng đầu tiên của tỉnh Hải Dương

Đình Đọ Xá nơi thành lập Chi bộ Đảng Đọ Xá năm 1930 nằm trên địa phận của khu dân cư Đọ Xá, phường Hoàng Tân, thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương (nay là thành phố Chí Linh, tỉnh Hải Dương). 

          Tên Đọ Xá bắt nguồn từ việc dân cư nơi đây sống gần bên bờ sông Đọ, là con sông ngăn cách giữa làng Đỗ Xá và làng Vĩnh Đại. Làng Đỗ Xá còn được gọi bằng tên khác là làng Đọ Xá, do đó tên đình cũng được gọi là Đình Đọ Xá.

          Đình Đọ Xá được xây dựng từ cuối thế kỷ 17, thờ Tam vị thành hoàng, những người có công khai đất lập làng Đọ Xá đó là Cao Minh Vương, Cao Minh Trí và Cao Minh Sơn. Ngoài ra, tại Đình Đọ Xá còn diễn ra nhiều sự kiện lịch sử cách mạng quan trọng trong quá trình đấu tranh cách mạng giải phóng quê hương.

          Năm 1929, đồng chí Trần Cung về Chí Linh tuyên truyền Chủ nghĩa Mác - Lênin và xây dựng cơ sở cách mạng. Tại đây, đồng chí đã giác ngộ được một số quần chúng cách mạng, chủ yếu là thanh niên tiến bộ và gây dựng được cơ sở vững chắc trong nhân dân. Từ những quần chúng được giác ngộ, cuối năm 1929, đồng chí Trần Cung đã thành lập được 2 chi bộ của Hội Việt Nam cách mạng thanh niên ở Chi Ngãi (Cộng Hoà) và Đọ Xá (Hoàng Tân).

          Đầu tháng 3/1930, đồng chí Trần Cung đã thành lập Chi bộ Đảng Đọ Xá tại Đình Đọ Xá gồm 3 đồng chí là Nguyễn Văn Lừu, Hoàng Văn Phương, Trương Đình Kiệm, đồng chí Hoàng Văn Phương được chỉ định làm Bí thư chi bộ. Đây là một trong hai chi bộ Đảng đầu tiên được thành lập trên địa bàn tỉnh Hải Dương, sự kiện này đánh dấu bước trưởng thành quan trọng và sự phát triển mau lẹ của phong trào cách mạng địa phương.

          Ngay sau khi được thành lập, Chi bộ đã lãnh đạo tổ chức Nông hội đỏ rải truyền đơn kêu gọi nông dân đấu tranh chống địa chủ chiếm đoạt ruộng đất, chống quan lại cường hào ức hiếp, đòi khất nợ, khất tô. Ngoài ra, Chi bộ còn lãnh đạo nhân dân đưa ra các khẩu hiệu ủng hộ phong trào nông dân huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình và phong trào Xô Viết - Nghệ Tĩnh bằng cách treo cờ búa liềm tại chợ Chi Ngãi, qua đó cổ vũ tinh thần cách mạng cho nhân dân.

          Trước khí thế của phong trào đấu tranh tại Đọ Xá, thực dân Pháp đã tăng cường khủng bố, đàn áp nhằm lùng bắt cán bộ, phá cơ sở cách mạng. Cơ sở Đảng ở Đọ Xá bị địch đàn áp, nhiều cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân bị bắt giam. Hậu quả là đến tháng 5/1932, phong trào cách mạng ở Đọ Xá do Chi bộ Đảng Đọ Xá lãnh đạo ngừng hoạt động.

          Trải qua thời gian và sự tàn phá của cuộc kháng chiến chống Pháp, đình Đọ Xá đã bị phá sập hoàn toàn. Nhằm phục dựng di tích cách mạng Đình Đọ Xá và tưởng niệm sự kiện thành lập Chi bộ Đảng Đọ Xá, ngày 18/11/2009, Uỷ ban nhân dân tỉnh Hải Dương phối hợp với huyện Chí Linh tiến hành xây dựng lại đình làng Đọ Xá. Đình Đọ Xá được xây dựng lại trên diện tích 13.563m2, bao gồm: Đình chính, sân đình, giếng đình, nghi môn và các công trình phụ trợ với bãi đỗ xe, sân vườn, đường nội bộ, nhà giải vũ, tường rào, hệ thống cấp thoát nước, đường điện. Đình được xây theo đúng hướng đình cũ, theo kiến trúc thời Lê, gồm 5 gian Đại bái, 2 gian hậu cung, có kết cấu khung cột gỗ, móng bêtông cốt thép, tường gạch, kết cấu mái và vật liệu ngói truyền thống, nền lát gạch Bát Tràng, cửa gỗ lim kiểu bức bàn. Năm 2013, đình Đọ Xá vinh dự được Uỷ ban nhân dân tỉnh Hải Dương xếp hạng di tích cấp tỉnh.

          Đình Đọ Xá sau khi khánh thành được giao cho Uỷ ban nhân dân phường Hoàng Tân quản lý. Ban quản lý được thành lập giúp việc cho địa phương để bảo vệ, duy trì hoạt động và phát huy giá trị của di tích. Hằng năm, từ ngày 10 đến 12 tháng Giêng (âm lịch) là thời gian tổ chức lễ hội truyền thống của đình. Ngoài ra, tại đây vào những ngày kỷ niệm lễ lớn của Đảng, Nhà nước, của tỉnh và của thành phố thường tiến hành các hoạt động dâng hương, dâng hoa, mít tinh kỷ niệm nhằm tri ân đến những anh hùng đã hy sinh vì độc lập, tự do của quê hương, dân tộc.

Hình ảnh lễ dâng hương kỷ niệm 74 năm ngày thành lập Đảng bộ TP. Chí Linh tại đình Đọ Xá ngày 03/3/2020

Phát huy truyền thống anh hùng, trải qua 74 năm phấn đấu xây dựng và trưởng thành, Đảng bộ thành phố Chí Linh đã phát triển trở thành một Đảng bộ vững mạnh. Tập thể Đảng bộ luôn đoàn kết, tạo nên sức mạnh tập thể, lãnh đạo nhân dân thành phố tiếp tục vững bước phát triển với chiến lược dài hạn, tạo sức bật mạnh mẽ để khai thác tiềm năng, lợi thế, nhất là trong lĩnh vực dịch vụ thương mại, du lịch tâm linh, sinh thái và công nghiệp sạch, công nghệ cao. Trước mắt, Đảng bộ tiếp tục chỉ đạo thực hiện tốt Đại hội đảng bộ các cấp tiến tới Đại hội đảng bộ thành phố Chí Linh nhiệm kỳ 2020-2025.