Kỷ niệm 47 năm ngày thành lập tổ chức ASEAN (8/8/1967-8/8/2014)

ASEAN - 47 NĂM TỒN TẠI VÀ PHÁT TRIỂN
Tại sao ASEAN ra đời?
Sau khi giành được độc lập nhiều nước Đông Nam Á bước vào thời kỳ phát triển kinh tế văn hóa, đòi hỏi phải tăng cường hợp tác giữa các nước. Bên cạnh đó các nước Đông Nam Á muốn hạn chế ảnh hưởng của các nước lớn ngoài khu vực, nhất là khi cuộc chiến tranh xâm lược của Mỹ ở Đông Dương ngày càng khó khăn và có nguy cơ bị thất bại, một “khoảng trống quyền lực” có thể hình thành ở Đông Nam Á. Ngoài ra xu thế khu vực hóa mở rộng, cách mạng khoa học kỹ thuật diễn ra mạnh mẽ đòi hỏi các nước Đông Nam Á phải liên kết với nhau để tăng cường sự hợp tác giữ gìn an ninh khu vực.

Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á, viết tắt là ASEAN (Association Of South East Asian Nations) được thành lập ngày 8 tháng 8 năm 1967 trên cơ sở Tuyên bố Băng-cốc, với 5 nước thành viên ban đầu là In-đô-nê-xi-a, Ma-lay-xi-a, Phi-líp-pin, Xin-ga-po và Thái Lan. Từ khi ra đời đến nay Asean tồn tại và phát triển với nhiều thăng trầm, ASEAN ngày nay đã trở thành một tổ chức hợp tác khu vực liên Chính phủ bao gồm cả 10 quốc gia Đông Nam Á (thêm 5 nước là Brunei, Cămpuchia, Lào, Mianma và Việt Nam), là một thực thể chính trị-kinh tế quan trọng ở Châu Á - Thái Bình Dương và là đối tác không thể thiếu trong chính sách khu vực của các nước lớn và các trung tâm quan trọng trên thế giới. Hiện nay, ASEAN đang chuyển sang giai đoạn phát triển mới với mục tiêu bao trùm là hình thành Cộng đồng ASEAN vào năm 2015 và hoạt động dựa trên cơ sở pháp lý là Hiến chương ASEAN.
Mục đích của ASEAN là gì?
“Thúc đẩy sự tăng trưởng kinh tế, tiến bộ xã hội và phát triển văn hóa trong khu vực thông qua các nỗ lực chung trên tinh thần bình đẳng và hợp tác nhằm tăng cường cơ sở cho một cộng đồng các nước Đông Nam Á hòa bình và thịnh vượng;”-trích Tuyên bố Băng Cốc năm 1967.
 
Những mốc phát triển quan trọng
- Năm 1971: Trước sự xoay chuyển nhanh chóng cục diện khu vực và thế giới, đặc biệt trong quan hệ giữa các nước lớn, tại Cua-la-lăm-pơ thủ đô của Malaysia, ASEAN ra Tuyên bố về Khu vực Hòa bình, Tự do và Trung lập (ZOPFAN), nhấn mạnh quyết tâm giữ khu vực trung lập, không liên kết, qua đó giữ vững hòa bình, ổn định và an ninh khu vực, hạn chế can thiệp của lực lượng bên ngoài vào công việc nội bộ của khu vực.
- Năm 1976: tại Bali – thủ đô của In-đô-nê-xi-a Hiệp hội đã ra Tuyên bố về sự hòa hợp ASEAN thể hiện quyết tâm hợp tác khu vực, đồng thời gửi đi tín hiệu thân thiện, hợp tác với các quốc gia khác trong khu vực thông qua Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác Đông Nam Á (TAC), kêu gọi các quốc gia trong khu vực cùng hợp tác vì hòa bình, an ninh chung của khu vực, giải quyết xung đột, tranh chấp bằng đàm phán hòa bình.
- Năm 1984 tại Gia –cát-ta thủ đô của In-đô-nê-xi-a, Hiệp hội đã tổ chức kết nạp Bru-nây vào tổ chức ASEAN và trở thành thành viên thứ 6 của tổ chức này.
- Năm 1992: sau khi chiến tranh lạnh kết thúc, thế giới bước vào thời kỳ phát triển kinh tế và thương mại, tại Sin-ga-po, ASEAN đã ký Hiệp định khung về chương trình ưu đãi thuế quan có hiệu lực chung cho Khu vực mậu dịch tự do ASEAN (CEPT/AFTA), bắt đầu tiến trình tự do hóa kinh tế khu vực. Cũng trong năm 1992, ASEAN ra Tuyên bố về Biển Đông xác lập nguyên tắc giải quyết các mâu thuẫn ở khu vực này bằng biện pháp hòa bình.
- 7/1992 tại Ma –ni-la thủ đô của Phi-lip-pin, Việt Nam và Lào chính thức tham gia Hiệp ước và trở thành quan sát viên của tổ chức ASEAN.
- Năm 1993 ASEAN bắt đầu mở rộng quan hệ đối ngoại, thúc đẩy đối thoại về an ninh ở khu vực thông qua việc lập Diễn đàn khu vực ASEAN (ARF) tại Hội nghị Bộ trưởng ASEAN lần thứ 26 (tháng 7/1993). Diễn đàn ARF đầu tiên đã được tổ chức năm 1994.
- Năm 1995: ASEAN có hai bước tiến quan trọng: (1) kết nạp Việt Nam (ngày 28/7/1995), bắt đầu tiến trình mở rộng ASEAN; (2) ký kết Hiệp ước về khu vực Đông Nam Á không vũ khí hạt nhân (SEANWFZ), hưởng ứng phong trào giải trừ quân bị đang diễn ra mạnh mẽ trên thế giới sau Chiến tranh lạnh và hiện thực hóa Tuyên bố ZOPFAN.
- Tháng 12/1997: Trước viễn cảnh ASEAN sẽ sớm hoàn tất việc mở rộng bao gồm cả 10 nước Đông Nam Á, mở ra trang sử mới cho khu vực, ASEAN đã thông qua Tầm nhìn ASEAN 2020, vạch ra mục tiêu hướng tới một cộng đồng khu vực hòa bình, ổn định, hài hòa và phát triển thịnh vượng.
- Năm 1998: Tại Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ VI tại Hà Nội, ASEAN đã thông qua Chương trình hành động Hà Nội (HPA) nhằm triển khai thực hiện Tuyên bố về Tầm nhìn ASEAN 2020 trong 6 năm 1998-2004.
- Ngày 30/4/1999: Campuchia được kết nạp vào ASEAN tại Hà Nội, hoàn tất mục tiêu của ASEAN trở thành một tổ chức khu vực với đầy đủ 10 quốc gia thành viên Đông Nam Á.
- Năm 2002: Trong nỗ lực tìm kiếm giải pháp hoà bình cho vấn đề biển Đông, ASEAN và Trung Quốc ký bản Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) tại Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 8 diễn ra ở Phnom Penh (Campuchia).
- Năm 2003: ASEAN tiến một bước nữa trong tăng cường liên kết khu vực khi cho ra đời Tuyên bố về sự hòa hợp ASEAN II (Tuyên bố Bali II), xác định mục tiêu thành lập một Cộng đồng ASEAN gồm ba trụ cột: Cộng đồng Chính trị - An ninh, Cộng đồng Kinh tế và Cộng đồng Văn hóa - Xã hội.
- Năm 2005: Hội nghị cấp cao Đông Á (EAS) lần đầu tiên được tổ chức tại Kuala Lumpur với sự tham gia của ASEAN và Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ, Autralia và New Zealand.
- Năm 2007: Hiến chương ASEAN được ký ngày 20/11/2007 là bước phát triển quan trọng nhất của ASEAN từ khi thành lập, thông qua việc trao tư cách pháp nhân cho tổ chức ASEAN, tạo nền tảng pháp lý và thể chế để ASEAN xây dựng Cộng đồng. Hiến chương có hiệu lực ngày 15/12/2008.
- Tháng 2/2009: Tại Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 14 tại Hua Hin, Thái Lan, các nhà lãnh đạo ASEAN đã thông qua Lộ trình xây dựng Cộng đồng ASEAN bao gồm các kế hoạch tổng thể xây dựng các Cộng đồng trụ cột Chính trị-An ninh, Kinh tế và Văn hóa-Xã hội ASEAN.
 
-Tháng 4/2010 tại Hà Nội diễn ra Đại hội đồng AIPA lần thứ 31, đã chính thức thông qua Chương trình hoạt động, Chương trình nghị sự của Đại hội đồng, Chủ đề đối thoại với các nước quan sát viên và dự kiến thành phần các Ủy ban của Đại hội đồng AIPA-31. Đại hội đồng AIPA-31 đã thảo luận, thông qua 22 nghị quyết về hàng loạt các vấn đề quan tâm hàng đầu hiện nay của khu vực trên các lĩnh vực chính trị, an ninh, kinh tế, văn hoá, xã hội.
- Đại hội đồng liên nghị viện các quốc gia Đông Nam Á (AIPA) lần thứ 35 sẽ được tiến hành tại thủ đô Vientiane từ ngày 14-20/9 tới dưới sự chủ trì của Quốc hội Lào với cương vị Chủ tịch AIPA.
Mục tiêu của ASEAN là sẽ hình thành Cộng đồng ASEAN vào năm 2015 (thay vì vào năm 2020 như thỏa thuận trước đây).