Nhận diện dấu hiệu thao túng giá trên thị trường chứng khoán

Thứ hai - 12/08/2024 05:06

Thị trường chứng khoán không chỉ là một kênh huy động vốn quan trọng của các doanh nghiệp (công ty cổ phần) thông qua việc chào bản cổ phần ra công chúng mà còn là một hình thức đầu tư tài chính của các nhà đầu tư tổ chức và cá nhân, bao gồm cả hoạt động tự doanh của các công ty chứng khoán. Thị trường chứng khoán Việt Nam được hình thành và phát triển từ năm 1998 đánh dấu bằng sự ra đời của Nghị định 48/1998/NĐ-CP của Chính phủ. Năm 2000, Trung tâm giao dịch chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh lần đầu tiên đi vào hoạt động. Từ thời điểm đó đến nay, thị trường chứng khoán Việt Nam đã có một chặng đường phát triển song hành cùng quá trình phát tiển nền kinh tế của nền kinh tế Việt Nam với những bước thăng trầm nhất định khi hứng chịu những tác động của các cuộc khủng hoảng tài chính. Nếu so sánh với các thị trường chứng khoán trên thế với và các nước trong khu vực thì thị trường chứng khoán Việt nam còn tương đối non trẻ.
Với sự ra đời của Luật Chứng khoản số 54/2019/QH14 ngày 26 tháng 11 năm 2019 của Quốc hội và các văn bản hướng dẫn thi hành đã hoàn thiện cơ bản về mặt pháp lý, đã quy định đầy đủ về quyền và nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân trong lĩnh vực chứng khoán; tổ chức thị trường chứng khoán; quản lý nhà nước về chứng khoán và thị trường chứng khoán.
Tại khoản 1 Điều 4 Luật Chứng khoán xác định: chứng khoán là tài sản, bao gồm các loại: cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ; chứng quyền, chứng quyền có bảo đảm, quyền mua cổ phần, chứng chỉ lưu ký; chứng khoán phái sinh và các loại chứng khoán khác do Chính phủ quy định. Các nhà đầu tư trên thị trưởng chủ yếu quan tâm đến loại chứng khoán là cổ phiếu, bởi nó có những ưu điểm nhất định so với những loại chứng khoán còn lại.
Ủy ban Chứng khoán Nhà nước trực thuộc Bộ tài chính là cơ quan được nhà nước giao nhiệm vụ quản lý thị trường chứng khoán. Các doanh nghiệp có thể niêm yết chứng khoán, các nhà đầu tư có thể giao dịch tại hai sàn giao dịch chủ yếu là Sàn giao dịch chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh (HOSE) và sàn giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX). Thời gian giao dịch của các sàn từ thứ hai đến thứ 6, bắt đầu từ 9 giờ sáng đến 15 giờ cùng ngày. Biên độ giao động trên sàn HOSE là tăng hoặc giảm tối đa 7 % so với giá tham chiếu, trên sàn Hà Nội là 10% so với giá tham chiếu.
Doanh nghiệp muốn niêm yết cổ phiếu trên sàn giao dịch cần thỏa mãn một số điều kiện cơ bản như:
Công ty cổ phần có vốn điều lệ đã góp từ 30 tỷ đồng trở lên tính đến thời điểm đăng ký niêm yết; kết quả kinh doanh của 02 năm liên tục trước năm đăng ký chào bán phải có lãi và không có lỗ lũy kế tính đến năm đăng ký chào bán; Đại hội đồng cổ đông thông qua việc niêm yết; đã giao dịch trên hệ thống giao dịch UPCOM tối thiểu 02 năm, trừ trường hợp tổ chức đăng ký niêm yết đã chào bán cổ phiếu ra công chúng, doanh nghiệp cổ phần hóa;
- Tỷ lệ lợi nhuận sau thuế trên vốn chủ sở hữu năm liền trước năm đăng ký niêm yết tối thiểu là 5% và hoạt động kinh doanh của 02 năm liền trước năm đăng ký niêm yết phải có lãi; không có các khoản nợ phải trả quá hạn trên 01 năm tính đến thời điểm đăng ký niêm yết; không có lỗ lũy kế căn cứ trên báo cáo tài chính năm gần nhất được kiểm toán hoặc báo cáo tài chính bán niên được soát xét trong trường hợp đăng ký niêm yết sau ngày kết thúc của kỳ lập báo cáo tài chính bán niên;
- Có tối thiểu 15% số cổ phiếu có quyền biểu quyết do ít nhất 100 cổ đông không phải cổ đông lớn nắm giữ; trường hợp vốn điều lệ của tổ chức đăng ký niêm yết từ 1.000 tỷ đồng trở lên, tỷ lệ tối thiểu là 10% số cổ phiếu có quyền biểu quyết; Công ty, người đại diện theo pháp luật của công ty không bị xử lý vi phạm trong thời hạn 02 năm tính đến thời điểm đăng ký niêm yết do thực hiện hành vi bị nghiêm cấm trong hoạt động về chứng khoán và thị trường chứng khoán; Có công ty chứng khoán tư vấn hồ sơ đăng ký niêm yết, trừ trường hợp tổ chức đăng ký niêm yết là công ty chứng khoán.
Hiện nay, trên hai sàn giao dịch chứng khoán HOSE và HNX đã có hàng nghìn doanh nghiệp niêm yết, bao gồm nhiều ngành nghề sản xuất kinh doanh khác nhau như: hàng không (HVN), ngân hàng (VCB, ARG, ACB, CTG), bất động sản (CEO, DXS, DXG, VHM, VIC, NVL..), sắt thép (HPG, NKG…), dầu khí (PVD…), năng lượng (TVD…), y tế (JVC)… Nhiều doanh nghiệp có số vốn hóa trên thị trường rất lớn lên đến hàng tỷ USD như: VIC, VNM..
Các nhà đầu tư giao dịch cổ phiếu trên các sàn giao dịch chứng khoán tập trung phải mở tài khoản tại các công ty chứng khoán để thực hiện việc đặt lệnh giao dịch, chuyển tiền và chứng khoán từ tài khoản của bên mua sang bên bán và ngược lại. Hiện nay, một số công ty chứng khoán chiếm thị phần lớn có thể kể đến là: Công ty cổ phần chứng khoán SSI, công ty chứng khoán VPS, công ty chứng khoán VND, công ty cổ phần chứng khoán Smartinvest….
Thị trường chứng khoán tập trung là một kênh quan trọng để các doanh nghiệp huy động vốn đầu tư và đầu tư tài chính. Tuy nhiên, khi các nhà đầu tư tham gia thị trường chưa có đủ kiến thức và kinh nghiệm có thể phải chịu rủi do dẫn đến thu lỗ. Một trong những nguy cơ nhà đầu tư thường xuyên phải đối mặt là việc mua phải các cổ phiếu bị thao túng giá trên thị trường. Việc thao túng giá trên thị trường để thu lợi bất chính của một số cá nhân không còn là điều xa lạ, trong một số năm gần đây, các cơ quan tố tụng đã khởi tố điều tra và xét xử nhiều vụ án liên quan đến hành vi thao túng giá trên thị trường.
Nhà đầu tư tham gia thị trường chứng khoán mua cổ phiếu của doanh nghiệp nhằm mực đích tìm kiếm lợi nhuận bằng hai hình thức (cổ tức và sự tăng giá trên thị trường), tức là nhà đầu tư luôn hướng đến công ty có lợi nhuận trước mắt hoặc hình thành trong tương lai gần. Do vậy, những công ty làm ăn có lợi nhuận luôn có sức hút lớn đối với các nhà đầu tư. Nắm bắt được tâm lý này, một số tổ chức, cá nhân bằng các thủ đoạn khác nhau tìm cách thao túng giá cổ phiếu để thu lợi bất chính.
Đây là hành vi cố ý gây tác động đến giá cổ phiếu, tạo cung cầu chứng khoán giả nhằm thu lợi bất chính. Các nhà đầu tư bị lừa mua “cổ phiếu rác” theo hướng có lợi cho người thao túng sẽ bị thiệt hại về tài chính; làm sai lệch giá trị thị trường (giá cổ phiếu bị thao túng không phản ánh đúng giá trị thực của doanh nghiệp, gây ra sự bất công cho các nhà đầu tư); ảnh hưởng đến tính công bằng, minh bạch, uy tín của thị trường chứng khoán; làm suy giảm niềm tin của nhà đầu tư vào thị trường chứng khoán.
Để nhận biết cổ phiếu có thể bị thao túng giá, nhà đầu tư chú ý phân tích những dấu hiệu sau đây:
- Giá cổ phiếu biến động bất thường: Giá cổ phiếu tăng hoặc giảm đột ngột trong một thời gian ngắn, một số tuần hoặc một số phiên giao dịch có thể là dấu hiệu của hành vi thao túng giá thị trường. Ví dụ mã cổ phiếu AYZ có một thời gian dài giao dịch ổn định “đi ngang” xoay quanh một mức giá với khối lượng giao dịch tương đối thấp song trong một thời gian ngắn liên tục có những phiên tăng trần (tăng hết biên độ giao động). Việc giá cổ phiếu tăng hết biên độ giao động với chênh lệch 7% hoặc 15 % mỗi phiên nhằm mục đích thu hút nhà đầu tư vì ham lợi trước mắt và chịu tác động của hiệu ứng tâm lý FOMO, bởi trước đó đối tượng thao túng giá đã có một thời gian dài tích lũy cổ phiếu. Đây là dấu hiệu đặc trưng. Khi nhà đầu tư mua những cổ phiếu thuộc trường hợp này sẽ đối mặt với chu kỳ giảm giá sàn liên tiếp và mất thanh khoản nên không thể bán ra và gần như mất trắng số vốn đầu tư.

TH Nhận diện dấu hiệu thao túng giá trên thị trường chứng khoán

(Đẩy giá lên cao là một cách thức để thao túng giá: ảnh internet)

- Thông tin có lợi cho doanh nghiệp có cổ phiếu được tung ra một cách đột ngột, tràn lan trên các mặt báo thiếu uy tín, mạng xã hội hoặc các diễn đàn: việc thông tin lan tràn có chủ ý nhưng lại thiếu căn cứ. Ví dụ: thông tin một doanh nghiệp khởi công dự án lớn, một hãng bay mở được đường bay thẳng sang một quốc gia nào đó, hoặc doanh nghiệp được hưởng lợi từ chính sách thuế, pháp luật….Những thông tin trên nhằm mục đích tác động đến nhu cầu của nhà đầu tư và phản ánh vào giá cổ phiếu trên thị trường.
- Tính thanh thoản của cổ phiếu có sự đột biến: Đối với các nhà đầu tư chuyên nghiệp không khó để nhận biết dấu hiệu này, việc một cố phiếu có khối lượng giao dịch tăng bất thường, có phiên lên đến vài triệu cổ phiếu trong khi báo cáo tài chính thể hiện kết quả kinh doanh không có gì nổi bật, thậm chí thua lỗ. Đây là dấu hiệu nhận biết thủ đoạn“kéo-xả” của một nhóm “cá mập”.
- Lãnh đạo công ty quá quan tâm đến giá cổ phiếu: Không ít trường hợp các “đội lái” thao túng giá có sự tiếp tay của lãnh đạo doanh nghiệp, vì đa phần lãnh đạo doanh nghiệp là người nắm giữ số lượng cổ phiếu lớn để đảm bảo sự chi phối đối với doanh nghiệp. Ban lãnh đạo công ty đăng ký giao dịch lượng lớn cổ phiếu một cách bất thường (chủ yếu là đăng ký mua vào), thường xuyên phát biểu với truyền thông, hứa hẹn với các cổ đông cổ phiếu sẽ tăng trưởng. Lúc này, nhà đầu tư nên quan sát thận trọng và tìm hiểu thông tin về tình hình kinh doanh của công ty.
- Công ty thuộc nhóm vốn hóa nhỏ: Cổ phiếu bị làm giá chủ yếu thuộc nhóm cổ phiếu có vốn hóa tầm trung (Midcap), vốn hóa nhỏ (Penny), cổ phiếu của công ty tính cô đặc cao (tập trung chủ yếu trong tay một số người) hoặc những công ty có quá trình tăng vốn nhanh, gấp nhiều lần quy mô ban đầu. Ngoài ra, một số công ty này thường có lịch sử vi phạm liên quan đến tính minh bạch, công bố thông tin cổ phiếu, báo cáo tài chính, thường xuyên bị đưa vào diện cảnh báo.
Do vậy, để tránh mua phải cổ phiếu bị thao túng giá, nhà đầu tư cần lưu ý những điều sau:
- Tìm hiểu kỹ thông tin về doanh nghiệp trước khi mua bán, trong đó nhà đầu tư cần tìm hiểu kỹ thông tin về tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh, tài chính của doanh nghiệp, lĩnh vực doanh nghiệp sản xuất kinh doanh, thị trường, thị phần, dòng tiền của doanh nghiệp, các loại tài sản hiện hữu có thật, các khoản nợ ngắn hạn, trung hạn và dài hạn, báo cáo tài chính đã qua kiểm toán, số lượng cổ đông, số cổ phiếu đang niêm yết, thông tin về quản trị doanh nghiệp…từ đó có góc nhìn chân thật về mã cổ phiếu dự định mua. Đây là yếu những yếu tố cốt lõi để phân tính đánh giá về doanh nghiệp. Ở mức độ sâu hơn, nhà đầu tư có thể phân tích kỹ thuật xác định chu kỳ tăng giảm, biên độ giao động của giá cổ phiếu, các vấn đề kinh tế, chính chị, xã hội, pháp luật…có tác động đến doanh nghiệp để đưa ra quyết định.
- Không nên mua bán theo tâm lý đám đông, hiệu ứng FOMO, các bài viết kêu gọi trên các mạng xã hội, các diễn đàn để tránh bị dụ dỗ mua phải cổ phiếu “rác”, cổ phiếu bị thao túng giá.
- Lựa chọn các công ty chứng khoán, những nhân viên môi giới có uy tín kinh nghiệm để được hỗ trợ phân tích thị trường.
Nguyễn Quang Hưng- VKSND huyện Thanh Hà

Những tin cũ hơn