Kháng nghị bản án sơ thẩm do có vi phạm trong đánh giá chứng cứ và áp dụng pháp luật

Qua công tác kiểm sát giải quyết vụ án dân sự “Tranh chấp kiện đòi tài sản”, Viện kiểm sát nhân dân huyện Bình Giang đã kịp thời phát hiện Bản án dân sự sơ thẩm có vi phạm trong đánh giá chứng cứ và áp dụng pháp luật để thực hiện thẩm quyền kháng nghị của Viện kiểm sát.

Ảnh: nguồn internet

Nội dung vụ án: Năm 1996, vợ chồng ông Vũ Đình Sáng và bà Vũ Thị Mai được UBND huyện Cẩm Bình, tỉnh Hải Hưng cấp giấy chứng nhận được quyền sử dụng 475m² đất nông nghiệp, thuộc tờ bản đồ số 01, số thửa 118/2 tại cánh đồng Môi, xã Tân Việt, huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương. Năm 1998, gia đình ông Sáng cho gia đình ông Vũ Đình Minh và bà Vũ Thị Lựu thuê thửa đất trên, vợ chồng ông Minh, bà Lựu phải trả ông Sáng, bà Mai 240kg thóc/1sào/1 vụ, hai bên đã ký biên bản cam kết. Sau đó, gia đình ông Sáng đã giao diện tích 475m² đất nông nghiệp cho gia đình ông Minh canh tác, sử dụng. Cùng năm 1998, vợ chồng ông Minh đổi ruộng của các nhà có ruộng gần ruộng thuê nhà ông Sáng, sau đó thực hiện việc đào ao toàn bộ diện tích đất nông nghiệp thuê của gia đình ông Sáng và diện tích đất nông nghiệp đã đổi của các gia đình khác thành ao thả cá. Hàng năm gia đình ông Minh đều trả gia đình ông Sáng bằng thóc như đã thỏa thuận. Do hết thời hạn thuê đất nên ông Sáng đòi ruộng nhưng gia đình ông Minh, bà Lựu không trả với lý do thời hạn thuê đất vẫn còn. Ông Sáng khởi kiện yêu cầu ông Minh, bà Lựu trả lại diện tích 475m² đất nông nghiệp tại cánh đồng Môi, xã Tân Việt, huyện Bình Giang.

Bản án dân sự sơ thẩm số 05/2021/DS-ST ngày 31/8/2021 của Tòa án nhân dân huyện Bình Giang đã quyết định:

Chấp nhận yêu cầu khởi kiện của ông Vũ Đình Sáng. Buộc ông Vũ Đình Minh, bà Vũ Thị Lựu, anh Vũ Đình Cẩm, chị Vũ Thị Liên phải hoàn trả cho ông Vũ Đình Sáng, bà Vũ Thị Mai, anh Vũ Đình Lợi giá trị quyền sử dụng 475m² đất ruộng tiêu chuẩn khu đồng Môi thuộc thôn Lý Đỏ, xã Tân Việt, huyện Bình Giang, tính bằng tiền là 142.500.000 đồng.

Về án phí, chi phí tố tụng: Áp dụng khoản 1 Điều 147, khoản 2 Điều 161, khoản 1 Điều 162, khoản 1 Điều 165, khoản 1 Điều 166 BLTTDS; Nghị quyết số 326/2016/ UBTVQH14 về án phí, lệ phí Tòa án, buộc ông Minh, bà Lựu, anh Cẩm, chị Liên phải cùng chịu 300.000 đồng án phí sơ thẩm và phải hoàn trả cho ông Vũ Đình Sáng 5.000.000 đồng chi phí thẩm định, định giá.

Qua kiểm sát Bản án sơ thẩm, Viện kiểm sát phát hiện một số vi phạm như sau:

1. Vi phạm trong đánh giá chứng cứ

Năm 1998, khi ông Minh, bà Lựu thuê đất của ông Sáng, bà Mai thì các con của ông Minh, bà Lựu còn nhỏ (anh Cẩm 16 tuổi, chị Liên 13 tuổi), ông Minh, bà Lựu là người quản lý, sử dụng đất thuê của ông Sáng, bà Mai. Thời gian sau đó, anh Cẩm, chị Liên trưởng thành đã đi xây dựng gia đình và ra ở riêng, không ở cùng ông Minh, bà Lựu (Chị Liên đang cư trú tại thôn Phủ, xã Thái Học, huyện Bình Giang; anh Cẩm cư trú cùng thôn với ông Minh, bà Lựu nhưng ở khác nhà). Hiện ông Minh, bà Lựu là người đang quản lý, sử dụng diện tích 475m² đất nông nghiệp thuê của ông Sáng, bà Mai. Do vậy, bản án sơ thẩm buộc anh Cẩm, chị Liên phải liên đới cùng ông Minh, bà Lựu hoàn trả ông Sáng, bà Mai trị giá 475m² đất nông nghiệp ruộng tương ứng số tiền 142.500.000 đồng là không đảm bảo quyền lợi cho anh Cẩm, chị Liên.

2. Vi phạm trong áp dụng pháp luật về án phí

- Trong vụ án này, anh Cẩm, chị Liên là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đứng về phía bị đơn, không phải là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan có yêu cầu độc lập. Theo quy định tại Điều 26 Nghị quyết 326/2016/UBTVQH14 về nghĩa vụ chịu án phí dân sự sơ thẩm, thì chỉ có người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan có yêu cầu độc lập mới phải chịu án phí dân sự sơ thẩm khi yêu cầu độc lập của họ không được Tòa án chấp nhận. Do vậy, Bản án sơ thẩm buộc anh Cẩm, chị Liên (là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đứng về phía bị đơn) cùng ông Minh, bà Lựu phải chịu 300.000 đồng án phí sơ thẩm là vi phạm khoản 6 Điều 26 Nghị quyết 326/2016/UBTVQH14, gây thiệt hại cho anh Cẩm, chị Liên.

- Bị đơn ông Vũ Đình Minh, sinh năm 1961 và bà Vũ Thị Lựu, sinh năm 1959 đều là người cao tuổi (Điều 2 Luật người cao tuổi). Theo quy định tại điểm đ khoản 1 Điều 12 Nghị quyết 326/2016/UBTVQH14 thì người cao tuổi được miễn nộp tiền án phí. Tuy nhiên, quá trình giải quyết vụ án Tòa án chưa giải thích cho ông Minh, bà Lựu hiểu rõ quyền của họ theo quy định của pháp luật để họ làm đơn đề nghị miễn án phí. Bởi vậy, bản án sơ thẩm buộc ông Minh, bà Lựu phải chịu tiền án phí sơ thẩm là không bảo đảm quyền lợi cho đương sự.

3. Vi phạm trong áp dụng pháp luật về chi phí thẩm định, định giá

Theo quy định tại khoản 1 Điều 165 Bộ luật tố tụng dân sự thì đương sự chỉ phải chịu chi phí thẩm định, định giá khi yêu cầu của đương sự không được Tòa án chấp nhận. Trong vụ án này, Tòa án tuyên chấp nhận đơn khởi kiện của nguyên đơn, do vậy bản án sơ thẩm buộc bị đơn ông Minh, bà Lựu phải chịu chi phí thẩm định, định giá là có căn cứ. Tuy nhiên, anh Cẩm, chị Liên là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đứng về phía bị đơn, bản án sơ thẩm buộc anh Cẩm, chị Liên cùng phải chịu chi phí thẩm định, định giá là vi phạm khoản 1 Điều 157, khoản 1 Điều 165 BLTTDS, ảnh hưởng đến quyền lợi của anh Cẩm, chị Liên.

Viện kiểm sát nhân dân huyện Bình Giang đã ban hành kháng nghị phúc thẩm đối với bản án sơ thẩm, đề nghị cấp phúc thẩm sửa bản án sơ thẩm theo hướng đã phân tích nêu trên./.