Khi “tri thức” lạc lối

Thứ năm - 15/05/2025 03:19

Là người đã có 28 năm công tác trong ngành Kiểm sát nhân dân, tôi đã tham gia xét xử rất nhiều phiên tòa về các loại tội phạm. Mỗi vụ án là một câu chuyện, một nỗi đau, một bài học về lỗi lầm và cái giá phải trả cho hành vi vi phạm pháp luật. Thế nhưng, có những phiên tòa để lại cho tôi nhiều suy nghĩ trăn trở hơn cả – như phiên tòa lưu động hôm nay.
Vụ án xét xử về tội Tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy, 03 bị cáo đã chuẩn bị chất ma túy, địa điểm và công cụ để cùng nhau sử dụng trái phép chất ma túy thì bị tổ công tác Đội Cảnh sát điều tra tội phạm về Kinh tế và Ma túy Công an TP. Hải Dương kết hợp với Công an xã Quyết Thắng phát hiện bắt quả tang, thu giữ vật chứng. Một vụ án nghe quen thuộc giữa vô vàn hồ sơ vụ án hình sự khác, nhưng điều đặc biệt ở đây chính là các bị cáo đều là những người có tri thức, có công việc ổn định, có lý lịch rõ ràng, chưa từng vi phạm pháp luật. Họ không phải là những người sống ngoài lề xã hội, cũng không phải những cá nhân thiếu hiểu biết. Họ là những người từng được gia đình, nhà trường và xã hội kỳ vọng. Trong đó, bị cáo N., một người từng tốt nghiệp Đại học Bách khoa Hà Nội – ngôi trường danh giá, biểu tượng của trí tuệ và khát vọng cống hiến.

Toàn cảnh phiên tòa

Khi đứng trước Hội đồng xét xử, N. không còn là người thanh niên từng có hoài bão lớn. N. khóc và nói trong nước mắt rằng: “Chỉ mong một ngày được nhìn thấy ánh sáng mặt trời.” Câu nói ấy không chỉ là lời cầu xin cho bản thân được trở lại với cuộc sống, mà còn là tiếng lòng đau đáu, là sự hối hận muộn màng về một bước trượt dài trong hành vi sai trái.
Ánh sáng mặt trời mà N. khao khát ấy là ánh sáng của tự do, của niềm tin, của một cuộc sống có ý nghĩa. Nhưng để có được ánh sáng ấy, con người cần sống đúng, sống thiện, sống có trách nhiệm. Ma túy – thứ chất độc trắng lạnh lùng và tàn nhẫn – không chỉ hủy hoại sức khỏe thể chất mà còn làm băng hoại đạo đức, lý tưởng và đánh cắp tương lai của biết bao con người, trong đó có cả những người trí thức như N.
Điều khiến tôi xót xa hơn nữa là hoàn cảnh gia đình của N. Mẹ bị ung thư phổi, đang từng ngày giành giật sự sống. Bố là người khuyết tật, sống dựa vào khoản trợ cấp ít ỏi của Nhà nước. Vậy mà giữa lúc cha mẹ cần chỗ dựa, cần một người con có thể thay họ gánh vác cuộc đời, N. lại gục ngã trước cám dỗ và sa ngã vào con đường tội lỗi.
Tôi từng nghĩ, tri thức là tấm khiên giúp con người tự bảo vệ mình trước cái xấu. Nhưng thực tế đã cho thấy: trí thức nếu không gắn liền với bản lĩnh và đạo đức thì vẫn có thể đánh mất phương hướng. Càng giỏi giang, càng được giáo dục đầy đủ, thì cú ngã lại càng đau đớn và khiến người ta tiếc nuối nhiều hơn.
Phiên tòa hôm nay diễn ra tại một hội trường lớn, đông đảo nhân dân địa phương đến tham dự. Giữa không khí im lặng đến ngột ngạt, từng lời khai, từng chứng cứ, từng giọt nước mắt ăn năn như những nhát dao sắc cứa vào lương tri của những người chứng kiến. Có những ánh mắt lặng thinh mà day dứt, có những cái lắc đầu buồn bã xen lẫn sự tiếc nuối vô hạn.
Tôi đã chứng kiến nhiều người rơi nước mắt trong các phiên tòa, nhưng những giọt nước mắt hôm nay mang một sắc thái khác – không phải vì sự phẫn nộ, không hẳn vì sợ hãi bản án, mà là vì nỗi hối hận, vì tiếc nuối cho những năm tháng đã đánh mất, cho cha mẹ già yếu phải đau lòng trông con trong cảnh tù tội.
Tôi cũng hiểu, đằng sau mỗi vụ án là những lỗ hổng – lỗ hổng trong giáo dục gia đình, trong sự quản lý của xã hội, trong bản lĩnh của mỗi con người trước áp lực cuộc sống và cám dỗ. Các bị cáo trong vụ án này không phải là những người ác, nhưng họ đã sai – sai trong nhận thức, trong hành vi, và họ phải chịu trách nhiệm về điều đó.
Là người đứng về phía công lý, tôi không thể không nghiêm khắc. Nhưng là một con người, tôi cũng không thể không trăn trở. Tôi tin rằng, hình phạt của pháp luật là cần thiết để răn đe và giáo dục, nhưng quan trọng hơn nữa là việc làm sao để mỗi người dân, đặc biệt là thế hệ trẻ, nhận thức đầy đủ về hậu quả của ma túy và giữ vững bản lĩnh sống lành mạnh, tích cực.
Tôi mong rằng, sau khi thi hành án, các bị cáo sẽ thực sự thay đổi, làm lại cuộc đời. Hành trình ấy sẽ rất gian nan, nhưng nếu họ còn giữ trong lòng tia sáng của khát vọng – như lời N. nói – thì họ vẫn còn cơ hội. Ánh sáng mặt trời sẽ không bao giờ tắt đối với những người biết nhận ra sai lầm và quyết tâm sửa sai.
Phiên tòa là một bài học cảnh tỉnh sâu sắc không chỉ cho các bị cáo mà còn cho toàn thể xã hội, nhắc nhở chúng ta về những nguy cơ tiềm ẩn của ma túy trong mọi tầng lớp, mọi độ tuổi – kể cả những người có học vấn cao, có nghề nghiệp ổn định. Tôi hi vọng rằng sau phiên tòa này, sẽ có nhiều người thức tỉnh, sẽ có nhiều gia đình quan tâm và đồng hành với con em mình hơn nữa, để những tấn bi kịch như hôm nay không lặp lại. Và hơn hết, mong rằng tình trạng tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy sẽ từng bước được đẩy lùi, để ánh sáng của cuộc sống lương thiện luôn được lan tỏa trong cộng đồng.
Nguyễn Thị Băng Tâm
Viện trưởng VKSND TP Hải Dương

Những tin cũ hơn