Quy định về xử lý hình sự đối với người vi phạm quy định về phòng dịch Covid-19

Đại dịch Covid-19 đang diễn biễn phức tạp. Theo công bố mới nhất của Bộ Y tế, tính đến 7h30ph ngày 30/3/2020, cả nước đã có 194 người nhiễm bệnh; Đảng, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và cả hệ thống chính trị  quyết liệt vào cuộc Chống dịch với tinh thần “Chống dịch như chống giặc”. Một số cá nhân, tổ chức không chấp hành (không đeo khẩu trang nơi công cộng, tụ tập đông người (20 người) đã bị xử lý trách nhiệm, xem xét xử lý. Để ngăn chặn và đẩy lùi đại dịch, ngoài việc xử phạt hành chính thì xử lý hình sự người vi phạm là hình thức nghiêm khắc và cần thiết.

Một số quy định pháp luật về xử lý các hành vi vi phạm liên quan đến phòng dịch Covid-19. Luật Phòng chống bệnh truyền nhiễm năm 2007; Nghị định 177/2013/NĐ-CP ngày 14/11/2013, quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật giá; Nghị định 174/2013/NĐ-CP ngày 13/11/2013, Nghị định 15/2020/NĐ-CP ngày 03/02/2020 (có hiệu lực thi hành ngày 15/4/2020) quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bưu chính, viễn thông, công nghệ thông tin và tần số vô tuyến điện, công nghệ thông tin và giao dịch điện tử; Nghị định 176/2013/NĐ-CP ngày 14/11/2013 quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế. Quyết định 219/QĐ-BYT ngày 29/01/2020 của Bộ Y tế về việc bổ sung bệnh viêm đường hô hấp cấp do chủng mới của vi rút Corona (nCov) gây ra vào danh mục các bệnh truyền nhiễm nhóm A theo quy định tại Luật Phòng, chống bệnh truyền nhiễm năm 2007. Bộ luật hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017 (Bộ luật hình sự năm 2017)

Theo Luật định quy định, các hành vi liên quan có thể xem xét trách nhiệm hình sự, như: Thu gom hàng hóa, vật tư y tế tạo sự khan hiếm giả tạo, tăng giá bán khẩu trang, vận chuyển buôn bán trái phép vật tư y tế qua biên giới … (Tội Đầu cơ, Tội Buôn lậu; Tung tin giả  trên mạng xã hội (feca news), bôi nhọ, kỳ thị…- Tội vu khống, làm nhục người khác); Không thực hiện việc cách ly, trốn cách ly tập trung, tụ tập đông người, mở cửa hàng kinh doanh buôn bán những mặt hàng không thiết yếu cho phòng dịch… (tội Gây rối TTCC, Chống người thi hành công vụ…);

Trong phạm vi bài viết, chúng tôi giới thiệu nội dung Điều 240 Bộ luật hình sự Tội làm lây lan dịch bệnh truyền nhiễm nguy hiểm cho người

Điều luật quy định 04 khoản. Khoản 1 (cấu thành cơ bản) với hình phạt phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng hoặc bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm. Khoản 2,3 (cấu thành tăng nặng) với hình phạt phạt tù từ 05 năm đến 12 năm; và khoản 4 quy định hình phạt bổ sung:. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.

Về cấu thành cơ bản: có 03 hành vi, hành vi tại điểm a và điểm b Điều luật quy định về “Đưa ra”, “Đưa vào” vùng dịch, vào Lãnh thổ Việt Nam  động vật, thực vật, sản phẩm động vật, thực vật hoặc vật phẩm khác có khả năng lây truyền dịch bệnh nguy hiểm cho người hoặc mang mầm bệnh nguy hiểm có khả năng lây truyền cho người; điểm c Hành vi khác làm lây lan dịch bệnh nguy hiểm cho người.

          Theo Điều 8 Luật Phòng chống bệnh truyền nhiễm năm 2007, các hành vi sau đây là những hành vi khác làm lây lan dịch bệnh nguy hiểm cho người: (1) Cố ý làm lây lan tác nhân gây bệnh truyền nhiễm; (2) Người mắc bệnh truyền nhiễm, người bị nghi ngờ mắc bệnh truyền nhiễm và người mang mầm bệnh truyền nhiễm làm các công việc dễ lây truyền tác nhân gây bệnh truyền nhiễm theo quy định của pháp luật.(3) Che giấu, không khai báo hoặc khai báo không kịp thời các trường hợp mắc bệnh truyền nhiễm theo quy định của pháp luật;(4) Cố ý khai báo, thông tin sai sự thật về bệnh truyền nhiễm;(5) Phân biệt đối xử và đưa hình ảnh, thông tin tiêu cực về người mắc bệnh truyền nhiễm; (6) Không triển khai hoặc triển khai không kịp thời các biện pháp phòng, chống bệnh truyền nhiễm theo quy định của Luật này; (7) Không chấp hành các biện pháp phòng, chống bệnh truyền nhiễm theo yêu cầu của cơ quan, tổ chức có thẩm quyền. Ví dụ: hành vi không khai báo y tế theo quy định, không thực hiện việc cách ly (không tự cách ly, không đi cách ly tại cơ sở tập trung, trốn cách ly), không đeo khẩu trang nơi buộc phải sử dụng khẩu trang; tụ tập đông người... dẫn đến làm người tiếp xúc nhiễm bệnh từ bản thân mình.

Điều luật quy định Người nào thực hiện, không quy định thực hiện do cố ý hay vô ý. Từ phân tích nội dung quy định, chúng tôi cho rằng: Đây là hành vi cố ý của người có năng lực trách nhiệm hình sự, tức là họ  biết mình đã nhiễm bệnh (qua xét nghiệm) hoặc đã được cơ quan có thẩm quyền, người có thẩm quyền xác định họ có khả năng cao nhiễm bệnh (phải cách ly) nhưng vẫn cố tình tiếp xúc với người khác, nói dối người khác mình không có bệnh, dẫn đến người trực tiếp, tiếp xúc với họ nhiễm bệnh từ họ. Các hành vi phạm do vô ý, hành vi cố ý nhưng không lây cho người khác; thì xử lý hành chính, ví dụ: hành vi không khai báo khi phát hiện người mắc bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A. Không thực hiện việc xét nghiệm phát hiện bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A theo yêu cầu của cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Từ chối hoặc trốn tránh việc áp dụng quyết định cách ly y tế, cưỡng chế cách ly y tế của cơ quan nhà nước có thẩm quyền đối với người mắc bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A, đối tượng kiểm dịch y tế biên giới mắc bệnh hoặc mang tác nhân gây bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A, nhưng không có (không chứng minh được) có người bị lây nhiễm từ họ; nhưng do vô ý mà gây hậu quả nghiêm trọng, rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng, thì có thể phải xem xét xử lý trách nhiệm hình sự theo tội danh tương ứng khác quy định tại Bộ luật hình sự;

Chúng tôi cho rằng, thực hiện nghiêm trách nhiệm công dân, chủ động thực hiện trách nhiệm, quyền hạn của người cán bộ kiểm sát khi xem xét xử lý trách nhiệm hình sự theo Luật định người vi phạm quy định về phòng dịch Covid19 là việc làm hết sức thiết thực, góp phần cùng Đảng, Chính phủ, hệ thống chính trị và xã hội ngăn chặn, đẩy lùi, đánh tan “Giặc  Covid-19”.