Nâng cao chất lượng tranh tụng của Kiểm sát viên tại phiên toà hình sự

Khoản 5 Điều 103 Hiến pháp 2013 Nguyên tắc tranh tụng trong xét xử được bảo đảm bảo; Tại Điều 26 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 quy định nguyên tắc cơ bản Tranh tụng trong xét xử được bảo đảm bảo; Mục V Chương XXI của BLTTHS 2015 quy định  Phần thủ tục tranh tụng  tại phiên toà thì tranh tụng tại phiên tòa thực hiện ngay sau phần thủ tục bắt đầu phiên tòa, bao gồm Công bố cáo trạng (hay tóm tắt nội dung vụ án trong phiên tòa XX phúc thẩm), xét hỏi, công bố tài liệu chứng cứ,  luận tội (hay phát biểu quan điểm  của Kiểm sát viên) và tranh luận.

Để thực hiện quá trình tranh tụng tại phiên tòa, Kiểm sát viên phải thực hiện nhiều công việc khác nhau trước phiên tòa nghiên cứu kỹ hồ sơ chứng cứ, Đề xuất quan điểm xử lý, chuẩn bị dự thảo luận tội (hay bài phát biểu) đề cương xét hỏi tại phiên tòa, dự kiến những vấn đề tranh luận. Tại phiên tòa kiểm sát hoạt động xét xử của Hội đồng xét xử đảm bảo đúng trình tự pháp luật (theo dõi ghi chép diễn biến phiên tòa, xét hỏi những nội dung cần hỏi để làm rõ các tình tiết vụ án, luận tội hay phát biểu quan điểm phân tích đề nghị tội danh, điều khoản áp dụng mức hình phạt và các vấn đề khác của vụ án,  đồng thời phải  dùng chứng cứ, các quy định của pháp luật để lập luận tranh luận với bị cáo, bị hại, người bào chữa và những người khác đưa ra),  bảo vệ quan điểm truy tố đúng (tại phiên tòa sơ thẩm hình sự), bảo vệ quan điểm đã phát biểu (tại phiên tòa phúc thẩm) đảm bảo việc xét xử đầy đủ khách quan, đúng pháp luật. Vì vậy, Kiểm sát viên phải có trình độ nghiệp vụ vững vàng, bản lĩnh tự tin, kỹ năng tranh tụng tốt tại phiên tòa.

Trong thời gian qua (từ năm 2016 đến nay) 2 cấp VKSND tỉnh Hải Dương đã THQCT và KSXX sơ thẩm:  3.839 vụ/6.373 bị cáo; THQCT và KSXX phúc thẩm 471 vụ/597 bị cáo, các vụ án đưa ra xét xử đều  đảm bảo việc thực hiện tranh tụng tại phiên tòa chất lượng, đầy đủ đúng quy định không để oan sai xảy ra. Nhiều vụ án có nhiều  bị cáo phạm tội đặc biệt nghiêm trọng, có nhiều luật sư tham gia bào chữa cho các bị cáo hoặc bảo vệ lợi ích của bị hại... ; có vụ án phức tạp, bị cáo không nhận tội....  Kiểm sát viên đã nghiên cứu kỹ hồ sơ, bản lĩnh, tự tin thực hiện tốt vai trò THQCT và Kiểm sát xử tại phiên tòa, tranh luận đối đáp lập luận chặt chẽ, viện dẫn chứng cứ,  căn cứ vững chắc đề nghị tội danh, điều luật áp dụng và mức hình phạt  phù hợp đúng quy định pháp luật  thuyết phục, bác bỏ những lập luận không có căn cứ mà bị cáo và luật sư bào chữa hoặc những người tham gia tố tụng đưa ra. (như vụ án xét xử sơ thẩm  bị cáo Nguyễn Văn Linh cùng 6 đồng phạm, bị VKSND tỉnh Hải Dương truy tố về tội Giết người, xét xử ngày 4/7/2018  tại Tòa án nhân tỉnh Hải Dương);

Vụ án Nguyễn Văn Linh cùng 6 đồng phạm, bị  xét xử sơ thẩm về tội Giết người, phiên tòa tổ chức rút kinh nghiệm xét xử ngày 4/7/2018

Viện kiểm sát nhân dân hai cấp VKSND tỉnh Hải Dương đã thực hiện đồng bộ quyết liệt các các giải pháp cơ bản để Nâng cao chất lượng tranh tụng tại phiên tòa , trong đó có việc tổ chức các phiên tòa rút kinh nghiệm được chú trọng. Từ năm 2016 đến nay, 2 cấp kiểm sát đã tổ chức 752 phiên tòa rút kinh nghiệm, trong đó có 13 phiên tòa rút kinh nghiệm mở rộng có sự tham gia của các Kiểm sát viên đơn vị khác tham dự, 4 phiên tòa truyền hình  trực tuyến 2 cấp và  theo dõi 3 phiên tòa truyền hình trực tuyến toàn quốc,  sau phiên tòa đều tổ chức họp rút kinh nghiệm về những ưu điểm tồn tại về công tác tranh tụng. Có phiên tòa ứng dụng công nghệ thông tin trong tranh tụng thực hiện việc số hóa hồ sơ, tài liệu,  tại phiên tòa vừa xét hỏi , tranh luận kết hợp với  công bố hình ảnh, chứng cứ tài liệu trong hồ sơ trên màn hình trình chiếu tại phiên tòa đảm bảo việc tranh tụng đầy đủ rõ ràng và thuyết phục. Như vụ:  Phạm Công Quý và đồng bọn phạm tội Cố ý gây thương tích (tại phiên tòa tại  TAND huyện Nam Sách ngày  8  tháng 4 năm 2019)

Ngoài ra, lãnh đạo Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Hải Dương đã tham dự đột xuất 51 phiên tòa hình sự do các Kiểm sát viên cấp huyện THQCT và KSXX, qua đó đánh giá trình độ năng lực của các Kiểm sát viên, rút kinh nghiệm trực tiếp nhiều nội dung. Đã phát hành 15 thông báo rút kinh nghiệm liên quan đến công tác tranh tụng tại phiên tòa. Việc rút kinh nghiệm thông qua tổ chức theo dõi, tham dự các phiên tòa là những kinh nghiệm thực tế sâu sắc góp phần đào tạo trình độ nghiệp vụ, kỹ năng tranh tụng cũng như xử lý các tình huống tại phiên tòa của Kiểm sát viên, là biện pháp có hiệu quả nâng cao chất lượng tranh tụng.

Để tiếp tục Nâng cao chất lượng tranh tụng tại phiên tòa hình sự của Kiểm sát viên, trong thời gian tới Viện kiểm sát nhân dân hai cấp tỉnh Hải Dương tiếp tục làm tốt các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm sau:

- Tiếp tục quán triệt và thực hiện nghiêm túc yêu cầu trong các văn bản liên quan đến công tác tranh tụng tại phiên tòa; thực hiện  Chỉ thị số 09/CT- VKSTC  ngày 06/4/2016 của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao  về tăng cường các biện pháp nâng cao chất lượng tranh tụng của Kiểm sát viên tại phiên tòa hình sự và Kế hoạch số: 31/KH-VKS-P7 ngày 18/5/2016 về thực hiện Chỉ thị số 09/CT-VKSTC ngày 6/4/2016 của Viện trưởng VKSNDTC. Hai cấp cần tổ chức nghiên cứu phát huy những kết quả đạt được và và tổ chức rút kinh nghiệm về những tồn tại trong công tác tranh tụng tại phiên tòa hình sự.

- Với nhận thức muốn Nâng cao chất lượng tranh tụng tại phiên tòa xét xử án hình sự, bảo vệ tốt quan điểm truy tố của Viện kiểm sát tại phiên tòa, thì phải có được một kết quả điều tra tốt, phải có được một hồ sơ điều tra hoàn thiện, không có vi phạm và phải rõ ràng về chứng cứ, một quan điểm truy tố chính xác không có sai sót để từ đó, trên cơ sở nắm chắc các quy định của pháp luật, nắm chắc chứng cứ trong hồ sơ Kiểm sát viên có đủ tự tin tranh luận với bị cáo, người bào chữa và những người tham gia tố tụng khác tại phiên tòa, bảo vệ thành công các quan điểm đúng đắn của Viện kiểm sát. Viện Kiểm sát nhân dân hai cấp cần Tăng cường công tố gắn công tố với điều tra, đảm bảo việc điều tra truy tố đối với các vụ án đúng pháp luật. đảm bảo chất lượng nội dung bản cáo trạng, quyết định truy tố của Viện kiểm sát làm cơ sở chắc chắn cho Kiểm sát viên tranh tụng tại phiên tòa.

- Kiểm sát viên phải thường xuyên nghiên cứu, nắm vững các quy định của Bộ luật hình sự, Bộ luật tố tụng hình sự, các văn bản pháp luật và văn bản hướng dẫn thi hành, đặc biệt là các quy định mới của luật, nâng cao kiến thức chuyên môn, nghiệp vụ, kiến thức xã hội… để chủ động tranh tụng tại phiên tòa.

Tại phiên tòa, Kiểm sát viên chủ động xét hỏi, tranh luận làm rõ các tình tiết của vụ án, các vấn đề mới phát sinh nếu có, xác định các nội dung liên quan để định hướng tranh luận, làm rõ hành vi phạm tội của bị cáo. Lưu ý phải đưa ra những chứng cứ, tài liệu và lập luận để đối đáp đến cùng với ý kiến của bị cáo, người bào chữa và những người tham gia tố tụng khác tại phiên tòa.

- Tăng cường công tác đào tạo, tự đào tạo, rèn luyện kỹ năng trình bày, kỹ năng đối đáp và tranh luận tại phiên tòa, kỹ năng tiếp cận và xử lý thông tin, tình huống tại phiên tòa, kỹ năng hùng biện, phản biện sắc bén, tính thuyết phục cao; kỹ năng quan sát, tổng hợp và ghi chép nhanh, rèn tác phong tự tin, trình bày mạch lạc, lưu loát, thái độ bình tĩnh, đúng mực, tôn trọng người đối đáp, tranh luận đối với Kiểm sát viên thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử án hình sự.

-  Tiếp tục phối hợp với Tòa án cùng cấp tổ chức tốt các phiên tòa rút kinh nghiệm, đảm bảo hiệu quả, thiết thực, tránh hình thức; chú trọng việc phân tích đánh giá, nâng cao chất lượng rút kinh nghiệm và phổ biến, tuyên truyền sau phiên tòa. Thực hiện việc số hóa hồ sơ một số vụ án phục vụ việc xét hỏi tranh luận tại phiên tòa./.