Vướng mắc trong kiểm sát tạm đình chỉ giải quyết vụ án dân sự

Tạm đình chỉ giải quyết vụ án dân sự là Tòa án tạm dừng các hoạt động tố tụng đối với vụ án dân sự khi có căn cứ theo quy định của Bộ luật tố tụng dân sự (BLTTDS). Trong thời hạn 03 ngày làm việc, kể từ ngày lý do tạm đình chỉ giải quyết vụ án không còn, Tòa án phải ra quyết định tiếp tục giải quyết vụ án. Quyết định tạm đình chỉ, Quyết định tiếp tục giải quyết vụ án của Tòa án phải gửi cho Viện kiểm sát cùng cấp để thực hiện kiểm sát.

Điều 214 BLTTDS năm 2015 quy định các căn cứ tạm đình chỉ giải quyết vụ án dân sự:

"1. Tòa án ra quyết định tạm đình chỉ giải quyết vụ án dân sự khi có một trong các căn cứ sau đây:

a) Đương sự là cá nhân đã chết, cơ quan, tổ chức đã hợp nhất, sáp nhập, chia, tách, giải thể mà chưa có cơ quan, tổ chức, cá nhân kế thừa quyền và nghĩa vụ tố tụng của cơ quan, tổ chức, cá nhân đó;

b) Đương sự là cá nhân mất năng lực hành vi dân sự, người chưa thành niên mà chưa xác định được người đại diện theo pháp luật;

c) Chấm dứt đại diện hợp pháp của đương sự mà chưa có người thay thế;

d) Cần đợi kết quả giải quyết vụ án khác có liên quan hoặc sự việc được pháp luật quy định là phải do cơ quan, tổ chức khác giải quyết trước mới được giải quyết vụ án;

đ) Cần đợi kết quả thực hiện ủy thác tư pháp, ủy thác thu thập chứng cứ hoặc đợi cơ quan, tổ chức cung cấp tài liệu, chứng cứ theo yêu cầu của Tòa án mới giải quyết được vụ án; …."

So với BLTTDS năm 2004 (sửa đổi, bổ sung năm 2011) thì BLTTDS năm 2015 đã bổ sung thêm một số căn cứ tạm đình chỉ giải quyết vụ án. Một trong số các căn cứ tạm đình chỉ được bổ sung là Cần đợi kết quả thực hiện ủy thác thu thập chứng cứ quy định tại điểm đ khoản 1 Điều 214 BLTTDS năm 2015. Qua thực tiễn kiểm sát Quyết định tạm đình chỉ giải quyết vụ án dân sự của Tòa án, thấy có trường hợp căn cứ tạm đình chỉ này bị lạm dụng để kéo dài thời gian giải quyết, ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự. Điển hình như vụ:

Ngày 08/3/2019, TAND huyện Bình Giang thụ lý vụ án dân sự "Tranh chấp đòi tài sản" giữa nguyên đơn anh Trần Mạnh H và bị đơn là anh Vũ Xuân D-chị Nguyễn Thị N. Sau khi hết thời hạn 04 tháng chuẩn bị xét xử, Tòa án đã gia hạn thời hạn chuẩn bị xét xử 02 tháng. Đến ngày 06/9/2019, Tòa án ra Quyết định tạm đình chỉ giải quyết vụ án số 03/2019/QĐST-DS với lý do: Cần đợi kết quả ủy thác thu thập chứng cứ. Quyết định ủy thác thu thập chứng cứ số 01/2019/QĐ-UTTA ngày 31/8/2019 của TAND huyện Bình Giang thể hiện: TAND huyện Bình Giang ủy thác cho TAND huyện Cẩm Giàng thu thập chứng cứ là hồ sơ phát mại tài sản thế chấp tại Ngân hàng nông nghiệp chi nhánh huyện Cẩm Giàng. Sau khi lý do tạm đình chỉ không còn, Tòa án ra Quyết định tiếp tục giải quyết vụ án và thời hạn tố tụng giải quyết vụ án lại được tính lại từ đầu (thời hạn chuẩn bị xét xử 04 tháng, thời hạn gia hạn 02 tháng). Xem xét lý do tạm đình chỉ thấy: Bình Giang, Cẩm Giàng là hai huyện giáp ranh nhau, do vậy việc ủy thác thu thập chứng cứ là không phù hợp về khoảng cách địa lý, không phù hợp thực tế. Tuy nhiên, để thực hiện quyền kiến nghị, kháng nghị của Viện kiểm sát nhằm đảm bảo quyền lợi hợp pháp cho đương sự thì lại gặp khó khăn bởi lẽ: Điều 189 BLTTDS năm 2004 (sửa đổi, bổ sung năm 2011) quy định căn cứ tạm đình chỉ đã được hướng dẫn tại Điều 22 Nghị quyết 05/2012/NQ-HĐTP ngày 03/12/2012, còn Điều 214 BLTTDS năm 2015 từ khi có hiệu lực đến nay vẫn chưa có văn bản hướng dẫn thực hiện, nhất là đối với những căn cứ tạm đình chỉ mới được bổ sung, trong đó có căn cứ cần đợi kết quả ủy thác thu thập chứng cứ.

Để các vụ án dân sự được giải quyết kịp thời, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp cuả các đương sự, đề nghị cấp có thẩm quyền cần có hướng dẫn trong việc áp dụng căn cứ tạm đình chỉ giải quyết vụ án dân sự "Cần đợi kết quả ủy thác thu thập chứng cứ" để việc áp dụng pháp luật được thống nhất.