Bàn về những vấn đề lưu ý khi Thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra đối với tội Cố ý gây thương tích

Tội Cố ý gây thương tích (CYGTT) là một trong những tội phạm xảy ra nhiều ở các địa phương. Tội phạm này ngày càng diễn biến phức tạp và nghiêm trọng. Tội phạm CYGTT có đặc điểm là luôn gắn với việc sử dụng bạo lực, xâm phạm trực tiếp đến khách thể quan trọng là quyền bất khả xâm phạm về thân thể của cá nhân. Loại tội phạm này, không chỉ gây tổn hại về sức khoẻ của người khác mà còn ảnh hưởng đến tình hình an ninh, trật tự ở địa phương.

  Trong thời gian qua Viện kiểm sát nhân dân (VKSND) khi thực hành quyền công tố (THQCT) và kiểm sát điều tra (KSĐT) đối với tội CYGTT đã đạt được những kết quả sau đây.

Một là, do nhận thức, đánh giá đúng vai trò, ý nghĩa, tầm quan trọng của THQCT và KSĐT trong giai đoạn điều tra các vụ án CYGTT và nắm vững chức năng, nhiệm vụ của mình theo quy định của pháp luật, nên hai cấp VKSND đã đặc biệt chú trọng quan tâm đến khâu công tác này, thường xuyên tập trung chỉ đạo thực hiện tốt công tác chuyên môn. Vì vậy, hoạt động THQCT-KSĐT trong giai đoạn điều tra tội phạm CYGTT của ngành Kiểm sát trong những năm qua có nhiều tiến bộ rõ rệt, đạt được những kết quả đáng ghi nhận, góp phần quan trọng vào công tác điều tra, xử lý tội phạm hình sự nói chung, tội phạm CYGTT nói riêng.

Hai là, trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự thì hoạt động THQCT-KSĐT của VKSND đã được tiến hành đối với hầu hết các vụ án CYGTT. Hoạt động này được thực hiện từ khi phát hiện, giải quyết tố giác tin báo về tội phạm CYGTT, khởi tố điều tra cho đến khi kết thúc điều tra các vụ án, nhằm đảm bảo cho việc điều tra các vụ án CYGTT trong thời gian qua được kịp thời, có hiệu quả, hạn chế được tình trạng khởi tố, bắt, truy tố sai hoặc bỏ lọt tội phạm.

Ba là, Quá trình thực hiện chức năng, nhiệm vụ THQCT - KSĐT các vụ án hình sự CYGTT, Viện KSND đã bám sát hoạt động điều tra ngay từ đầu, nhằm đảm bảo việc thực hiện hành vi tố tụng của Cơ quan CSĐT được tiến hành một cách đầy đủ, toàn diện, đúng pháp luật, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân.

Bốn là, Trong giai đoạn điều tra tội phạm CYGTT, những quyết định tố tụng, các yêu cầu điều tra, định hướng điều tra và những kiến nghị khắc phục những thiếu sót trong quá trình điều tra do VKSND ban hành về cơ bản đều đảm bảo chính xác, kịp thời và có căn cứ, đúng pháp luật, góp phần đảm bảo cho công tác điều tra xử lý tội phạm này đi vào nề nếp.

Năm là, Hoạt động THQCT và KSĐT các vụ án CYGTT đều được VKSND tiến hành đúng chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và đúng pháp luật.

Tuy nhiên, nhận thấy vẫn có một số những tồn tại, thiếu sót trong công tác Thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra các vụ án Cố ý gây thương tích dẫn đến một số vụ án đã xét xử sơ thẩm nhưng bị Toà án cấp trên sửa hoặc tuyên huỷ án để điều tra lại. Do vậy, khi Thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra đối với các vụ án CYGTT, Kiểm sát viên cần lưu ý những tồn tại, thiếu sót sau đây:

Thứ nhất, tồn tại, thiếu sót trong kiểm sát việc khám nghiệm hiện trường, khám nghiệm tử thi, khám dấu vết.

Một số trường hợp, khi tiến hành hoạt động kiểm sát việc khám nghiệm hiện trường các vụ án CYGTT có đông đối tượng tham gia, Kiểm sát viên cần phát hiện CQĐT bỏ sót những tình tiết liên quan đến vụ án như: thu thập dấu vết, xác định chiều hướng, kích thước, dấu vết, cơ chế hình thành dấu vết…để yêu cầu bổ sung, thực hiện; cần yêu cầu thu thập chứng cứ quan trọng của vụ án như: công cụ, phương tiện phạm tội, thu thập dấu vân tay, mẫu máu, cơ chế hình thành dấu vết do vật gì tác động nên; cần yêu cầu lập biên bản thu giữ, niêm phong tài sản, vật chứng lập đúng quy định của BLTTHS... Một số trường hợp vi phạm đã dẫn đến việc giải quyết vụ án kéo dài bị trả hồ sơ để điều tra bổ sung nhiều lần, cấp phúc thẩm giải quyết cũng chưa xong, bị cáo vẫn kháng cáo kêu oan để giải quyết theo thủ tục giám đốc thẩm.

Thứ hai, hoạt động kiểm sát của Kiểm sát viên đối với việc lập hồ sơ, thu thập chứng cứ trong một số vụ án phạm tội CYGTT thiếu chặt chẽ, để xảy ra nhiều sai sót.

Do VKSND chưa thực hiện tốt hoạt động KSĐT ngay từ đầu, không chủ động bám sát án, nắm vững tiến độ điều tra vụ án nên chưa thực hiện tốt công tác giám sát hoạt động điều tra, chỉ đạo điều tra, định hướng điều tra. Khi tiến hành KSĐT trong nhiều vụ án, Kiểm sát viên còn thụ động, khi CQĐT đề nghị phê chuẩn tạm giữ, tạm giam, gia hạn điều tra, thậm chí đến khi vụ án kết thúc điều tra thì Kiểm sát viên mới tiếp cận hồ sơ vụ án. Do đó, đã không phát hiện được những vi phạm, thiếu sót và tồn tại của CQĐT trong việc tuân thủ BLTTHS, dẫn đến tình trạng phải trả hồ sơ điều tra bổ sung nhiều lần, làm ảnh hưởng đến chất lượng, tiến độ giải quyết án.

Khi tiến hành hoạt động KSĐT vụ án, vẫn còn một số trường hợp khi nghiên cứu kết luận giám định thương tích thấy mâu thuẫn với kết quả điều tra vụ án, nội dung biên bản hỏi cung bị can, biên bản ghi lời khai người làm chứng, người bị hại nhưng không yêu cầu giải thích giám định hoặc đấu tranh xác minh làm rõ; còn nặng về chú ý đến lời nhận tội của bị can, chưa chú ý đến các chứng cứ gỡ tội của bị can; không chú ý yêu cầu CQĐT làm rõ mục đích, động cơ , nguyên nhân điều kiện phạm tội; tài liệu chứng cứ trong hồ sơ còn rất nhiều mâu thuẫn, chưa phản ánh được toàn bộ diễn biến hành vi phạm tội của bị can và sự việc liên quan đến vụ án, nhưng kiểm sát viên không phát hiện kịp thời để yêu cầu CQĐT đấu tranh với người làm chứng, người bị hại, bị can nhằm làm rõ mâu thuẫn trong các lời khai đó.

Trong vụ án CYGTT việc xác định mức độ tổn hại sức khoẻ do hành vi CYGTT gây nên có ý nghĩa rất quan trọng để quy kết hành vi gây thương tích đó có phải là tội phạm hay không. Nhưng trong một số vụ án, VKS không yêu cầu CQĐT khẩn trương hoàn thành thủ tục trưng cầu giám định thương tích của người bị hại, còn để kéo dài nên giữa bị hại và đối tượng gây thương tích tự thoả thuận hoà giải và bồi thường và sau đó người bị hại từ chối giám định. Do đó, không xác định được mức độ tổn hại sức khoẻ làm căn cứ khởi tố bị can để xử lý hình sự, dẫn đến tình trạng bỏ lọt tội phạm.

Trong quá trình THQCT - KSĐT các vụ án CYGTT, VKS vẫn chưa kịp thời phát hiện thiếu sót của CQĐT trong việc tuân thủ các quy định của BLTTHS hoặc khi phát hiện vi phạm, thiếu sót thì những kiến nghị, kháng nghị, yêu cầu của VKS đối với CQĐT về việc khắc phục những thiếu sót, vi phạm pháp luật trong quá trình điều tra còn hạn chế. Còn thiếu chủ động, nể nang, chưa kiên quyết, dẫn đến hoạt động thu thập chứng cứ, sử dụng, đánh giá chứng cứ để chứng minh tội phạm của CQĐT chưa đầy đủ và chặt chẽ, có những vi phạm nghiêm trọng về trình tự, thủ tục tố tụng, gây khó khăn cho công tác giải quyết án. Đây là một trong những nguyên nhân dẫn đến các trường hợp điều tra lại, điều tra bổ sung, đình chỉ điều tra trong các vụ án CYGTT trong thời gian qua.

Thứ ba, việc chấp hành các quy định của pháp luật có liên quan đến THQCT và KSĐT các vụ án CYGTT còn có những thiếu sót trong việc thực hiện trình tự, thủ tục tiến hành, quyền, nghĩa vụ của Kiểm sát viên, trách nhiệm của CQĐT trong việc thực hiện các yêu cầu, kiến nghị của VKS, thủ tục hồ sơ phản ánh hoạt động THQCT và KSĐT của VKSND.

Thứ tư, khi tiến hành THQCT và hoạt động kiểm sát việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiểm sát khởi tố vụ án, còn bộc lộ những hạn chế như chưa kịp thời, thiếu đầy đủ, còn mang tính hành chính, thiếu chủ động, tích cực và hiệu quả chưa cao. Điều này dẫn đến việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, khởi tố vụ án hình sự nói chung, tội phạm CYGTT nói riêng của Cơ quan CSĐT một số huyện, thành phố chưa được kiểm sát một cách chặt chẽ, kịp thời, còn để lọt tội phạm và xảy ra những vi phạm pháp luật khác.

Trên đây là một số lưu ý trong thực hành quyền công tố và kiểm sát điều của VKS đối với các vụ án cố ý gây thương tích nhằm góp phần kiểm sát giải quyết tốt đối với những vụ án này đảm bảo đúng người, đúng tội, không lọt người phạm tội.